Principe
Intelligente verpakkingen geven informatie over de eigenschappen/de conditie van het verpakte levensmiddel tijdens transport/bewaring.
De meest toegepaste intelligente verpakkingen zijn indicatoren verwerkt in labels, tabletten en folie, waaronder:
Schokindicatoren
Deze indicatore geven aan of producten tijdens het transport aan schokken (van een vooral bepaald aantal G-krachten) onderhevig zijn geweest. Meestal gaat het om types de bij schokken het label doen verkleuren.
Kantelindicatoren
Sommige producten zijn gevoelig aan kanteling tijdens het transport. meestal gaat het om buisjes met zalnf of poeder dat bij kantelen verschuift, zonder terug te keren.
Tijd-temperatuur-indicatoren
Hierbij is het van belang de indicator makkelijk en op het juiste moment wordt geactiveerd, dezelfde looptijd heeft als de houdbaarheid van het product en dat de kleurverandering definitief is en representatief voor de productkwaliteit. Het kan bijvoorbeeld gaan over een 'plaats mij terug in de koelkast' boodschap op de verpakking zodra de producttemperatuur in de gevarenzone komt.
Zuurstof en kooldioxide indicatoren
Geven op basis van chemische of enzymatische reacties aan of er bijvoorbeeld sprake is van lekkage in MAP-verpakkingen, het kooldioxideniveau juist is dan wel of de zuurstofabsorber voldoende functioneert.
Versheid indicatoren
Communiceren op basis van stofwisselingsproducten (waterstofsulfide, kooldioxide, aminen of ammonia) van micro-organismen de mate van bederf, verlies aan versheid of de aanwezigheid van ziekteverwekkende micro-organismen. Het gaat bijvoorbeeld over een folie met antimicrobiële polymeren waarop met een laserbehandeling een specifiek patroon is aangebracht. Bij microbieel bederf wordt het patroon zichtbaar.
Intelligente inkten
De inkten veranderen onder invloed van temperatuurwisselingen, zoals thermochrome inkten, of UV-licht, zoals UV-inkten en -lakken en metamerie-inkten. Het laatste type heeft met het blote oog dezelfde kleur als de niet-metamerie-inkt maar onder een kleurenfilter zijn de diverse kleuren zichtbaar. Gevoelige inkten op de verpakking kunnen een rol spelen bij echtheidsbepaling van het product.
Dalende prijzen voor chips en tags, standaardisering van de technologie, zoals Electronic Product Code, en de bijhorende software brengen het gebruik van elektronische intelligente verpakkingssystemen in een stroomversnelling. Electronic Article Surveillance (EAS) bestaat al jarenlang vooral in gebruik als diefstalpreventie. De verpakkingen krijgen een tag die de caissière bijvoorbeeld na betaling kan deactiveren. De eenvoudige systemen bestaan uit een vrij goedkope tag zonder chip en radio frequency.
De opkomende elektronische systemen voor intelligente verpakkingen zijn:
Radio Frequency Identification (RFID)
RFID maakt het net als de barcode mogelijk om producten realtime en continu te monitoren. RFID-tags zijn kleine chips die een klein radiosignaal kunnen opwekken met een identificatiecode die is uit te lezen door een handscanner of scanpoort. De radiosignalen dringen door niet-geleidende materialen heen zodat de tags op afstand - 1,5 tot een kleine kilometer - te lezen zijn. Als een RFID-tag zijn identificatiecode afgeeft, is alleen een nummer bekend. Door het nummer op te zoeken in een centrale database krijgt het betekenis. Zo worden de nummers gekoppeld aan producenten, producten, serienummers of internetadres met productgegevens. Voor verpakkingen zal RFID vooral in het logistieke traject een belangrijke rol gaan vervullen als opvolger van de barcode. Vanwege de kosten is RFID voorlopig enkel weggelegd voor het identificeren en volgen van meermalige transportmiddelen en -verpakkingen zoals pallets, kratten en rolcontainers.
Een radiotag onder een etiket op een medicijnverpakking kan mensen met een verminderd gezichtsvermogen uitgebreid informeren over de medicatie. In de toekomst zijn dat mogelijk intelligente elektronische tags die niet alleen informatie leveren over productidentificatie, productiedatum en prijs maar ook over het tijd-temperatuurverloop in combinatie met mogelijke lekken, mechanische belasting tijdens transport, de mate van versheid van een product en waar in de keten het zich bevindt. In respons op de alom groeiende behoefte aan gebruiksgemak, traceerbaarheid, tegengaan van diefstal en fraude en automatische identificatie van producten zullen intelligente elektronische tags binnen een tiental jaren breed vertegenwoordigd zijn in verpakkingen.
Elektronische displays
Dit zijn ferro-elektrische LCD-displays op PET/papier-laminaten waarop bewegend beeld in kleur, elektronische stem en geluid en lichtflitsen kunnen verschijnen. Daarmee is op de verpakking een korte reclameboodschap, waarschuwing of instructie te geven.
